Editoriaal

Armoede is een lange, soms levenslange straf die wordt opgelegd aan een persoon zonder dat hij een misdrijf heeft begaan. Het gaat niet alleen om financiële onzekerheid. Zoals erkend in de Richtlijnen inzake extreme armoede en mensenrechten, die op 27 september 2011 door de VN-Mensenrechtenraad zijn aangenomen, leidt armoede tot “meervoudige en onderling samenhangende schendingen van burger-, politieke, economische, sociale en culturele rechten”, waardoor “mensen die in armoede leven regelmatig hun waardigheid en gelijkheid worden ontzegd”. Slechte gezondheid, gebrek aan toegang tot onderwijs en cultuur, werkloosheid, emotioneel isolement, geestesziekte, immigratie of opsluiting: elk van deze factoren kan, afzonderlijk of in combinatie, leiden tot sociale uitsluiting en een belemmering vormen om uit de armoede te geraken. Elke afzwakking van een fundamenteel recht verzwakt al de anderen, net zoals de versterking van het ene recht alle andere versterkt.

Deze armoede en onzekerheid, worden geleidelijk aan aan de kaak gesteld. Er zijn initiatieven genomen die ervoor zorgen om kwetsbare personen de toegang tot hun rechten die vele drempels kent te waarborgen Elk van deze fundamentele rechten wordt beschouwd als een transcendente voorwaarde voor een waardig menselijk leven. Het concreet waarborgen van deze rechten is echter een dagelijkse strijd.

Het is in dit perspectief dat het redactiecomité het nodig achtte om in het Belgische juridische landschap een nieuw tijdschrift online te zetten dat volledig gewijd is aan het verband tussen armoede en het eerbiedigen van de grondrechten.

Het verkoos dat dit gratis was, tweetalig en gericht op een breder publiek dan de “gelabelliseerde” advocaten, praktijk-juristen of theoretici in het veld. De gepubliceerde documenten, rechtsleer en rechtspraakkronieken zullen de instellingen die officieel verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van mensen die in armoede leven, zoals openbare centra voor maatschappelijk welzijn kunnen interesseren, maar ook de vele openbare en private organisaties die campagne voeren en strijden om armoede uit te roeien – of, waar wij allen van dromen, de mensen die het beleven en hard werken om uit de armoede te geraken.

Dit tijdschrift moet ook de lezers, gewapend met hun vaardigheden en hun ervaring, in staat stellen om partners te worden door op hun beurt bij te dragen tot de inhoud ervan. Het redactiecomité heeft al een netwerk van contactpersonen, waaronder rechters, opgericht maar hoopt op een verdere versterking hiervan.

Net als de artikelen die vier keer per jaar online worden gezet, bevat het eerste nummer artikelen over rechtsleer, rechtspraak, beslissingen van Belgische of supranationale gerechten, gepubliceerd in hun oorspronkelijke taal, voorafgegaan door een samenvatting en trefwoorden in beide talen, evenals korte kronieken die voorafgaan aan de links naar belangrijke documenten.

Ons project gaat verder dan het verstrekken van toegankelijke informatie aan advocaten en rechters, maatschappelijke werkers en maatschappelijke activisten. Het wil er ook zijn voor mensen die zelf in armoede leven, zodat de wet beter kan worden gebruikt als wapen tegen onzekerheid en sociale uitsluiting. Het doel is om geleidelijk de perceptie van armoede en het discours waarmee het in onze samenleving wordt beschreven te veranderen. Maar al te vaak wordt armoede toegeschreven aan de armen zelf, die ervan worden beschuldigd niet “aangepast” te zijn aan de arbeidswereld, niet in staat te zijn geweest “kansen” te grijpen, de verkeerde keuzes te hebben gemaakt of verstrikt te zijn geraakt in familieconflicten. Het is veeleer tijd om te stellen dat armoede een mislukking van de gemeenschap is: het is de prijs die we betalen omdat we er niet in slagen echte inclusieve samenlevingen die al hun leden waarderen op te bouwen en voor het niet creëren van de omstandigheden voor elk persoon om zich te ontplooien. De wet kan helpen om deze sociale inclusie te bevorderen: in dit tijdschrift zoeken we uit waar dit kan.

Dit is het project in een notendop en, ook al is het utopisch, waarom zouden we niet dromen dat het kan bijdragen tot het uitroeien van de oorzaken van alle vormen van armoede? Het redactiecomité gaat hiervan uit, maar met de overtuiging dat zijn droom morgen werkelijkheid kan worden.

Marie-Françoise Rigaux
Voorzitster redactiecomité

Het tijdschrift “Grondrechten en Armoede” is ontstaan uit het colloquium “Le droit face aux pauvres – Recht tegenover armen”((De verslagen van dit colloquium werden gepubliceerd in Le droit face aux pauvres – Recht tegenover armen (M.-F. RIGAUX et F. DAOÛT, red.), Limal, Anthemis, 2020.)) dat op 20 december 2019 in het Grondwettelijk Hof van België werd georganiseerd ter gelegenheid van de opruststelling van rechter Jean-Paul Snappe.

“Grondrechten en Armoede” is een wetenschappelijk juridisch tijdschrift gewijd aan de rechten van arme mensen, in het bijzonder aan het onderzoek van hun (niet) effectiviteit, hun implementatie, hun bescherming en hun ontwikkeling op verschillende gebieden, zoals bijvoorbeeld grondrechten, sociale zekerheid, sociale bijstand, rechtsbijstand, gezinsbijstand, gezondheidszorg, huisvestingsbeleid, migratiebeleid, cultuur, strijd tegen armoede op nationaal en internationaal niveau, enz.

De bedoeling is een gemakkelijke en onbeperkte toegang aan te bieden door het aan iedereen beschikbaar te stellen via de “https://rechtarmoede.be/” website. Het tijdschrift is dus een online tijdschrift, zonder papieren versie, en gratis. Alle artikelen worden in open access aangeboden.

Gelet op het doel richt het tijdschrift zich niet alleen tot juristen maar ook tot niet-juristen die actief zijn in verenigingen of de publieke sector, die direct of indirect in aanraking komen met onzekerheid, armoede en sociale uitsluiting, en meer in het algemeen tot iedereen die interesse heeft in de rechten van arme mensen.

Het tijdschrift vormt een juridisch platform voor:

– rechterlijke beslissingen (van het Grondwettelijk Hof, de Raad van State, alle gerechtelijke rechtscolleges, van de vrederechter tot het Hof van Cassatie, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Hof van Justitie van de Europese Unie) en relevante besluiten van de toezichthoudende organen van de Europese Unie en de Raad van Europa met betrekking tot de rechten van de armen;

– doctrinale bijdragen van hoge kwaliteit (commentaar op beslissingen, thematische studies); en

– regelgevingbewaking en, waar van toepassing, kritische opmerkingen over wettelijke regels die in deze aangelegenheden zijn aangenomen.

Het is een juridisch tijdschrift, hoewel er verbanden kunnen zijn met andere disciplines, zoals sociologie, politicologie of filosofie.

Het tijdschrift is wetenschappelijk en onafhankelijk. De redactie bestaat uit magistraten, advocaten, professoren, assistenten, universitaire onderzoekers en een lid van de dienst voor de strijd tegen armoede, onzekerheid en sociale uitsluiting, opgericht door het samenwerkingsakkoord tussen de federale Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten op 5 mei 1998 “met betrekking tot de continuïteit van het armoedebeleid”. Het tijdschrift wordt niet gesubsidieerd.

Alle doctrinale bijdragen worden onderworpen aan een peer review van één of meer leden van de redactieraad en/of één of meer externe deskundigen.

Doctrinale bijdragen worden bij voorkeur in het Frans of Nederlands geredigeerd. Uitzonderlijk kunnen publicaties in het Duits of Engels worden opgenomen.